Όταν μιλάμε για το Δίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο[1] σήμερα μιλάμε για ένα παγκόσμιο κίνημα. Αν ρίξουμε μια ματιά στα νούμερα έχουμε 1.000.000 μικρούς παραγωγούς και εργαζόμενους σε 3.000 τοπικούς οργανισμούς και κεντρικές δομές που δραστηριοποιούνται σε πάνω από 70 χώρες του Νότου. Τα προϊόντα τους διατίθενται σε χιλιάδες World Shops (Μαγαζιά του Κόσμου) ή σε καταστήματα με προϊόντα ΔΕ, σε σούπερ μάρκετ και πολλά άλλα σημεία πώλησης τόσο σε χώρες του Βορρά όσο και, ολοένα και περισσότερο, σε χώρες του Νότου. Το κίνημα παίρνει μέρος σε συζητήσεις με κέντρα που διαμορφώνουν πολιτικές αποφάσεις στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς αλλά και σε διεθνή fora για την επίτευξη ενός δικαιότερου διεθνούς εμπορίου.
Τι είναι όμως το ΔΕ; Είναι για μια εμπορική σύμπραξη που βασίζεται στον διάλογο, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, τις καλές εργασιακές συνθήκες και τον αμοιβαίο σεβασμό. Επιδιώκει περισσότερη ισότητα στο διεθνές εμπόριο, συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη με γνώμονα τον άνθρωπο και το περιβάλλον και προσφέρει καλύτερους εμπορικούς όρους εξασφαλίζοντας τα δικαιώματα των μικρών και περιθωριοποιημένων παραγωγών και εργαζόμενων ιδιαίτερα στο Νότο, αλλά τα τελευταία χρόνια και στον Βορρά, διασφαλίζοντας έτσι αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και εργασίας για εκείνους και τις οικογένειές τους.
Στην Ευρώπη τα πρώτα ίχνη του χρονολογούνται στο τέλος της δεκαετίας του 1950 όταν το Oxfam UK άρχισε να πουλάει στα καταστήματά του χειροποίητα αντικείμενα φτιαγμένα από Κινέζους πρόσφυγες. Το 1964 δημιούργησε τον πρώτο Οργανισμό Δίκαιου Εμπορίου (Fair Trade Organization – FTO) ενώ παρόμοιες πρωτοβουλίες έλαβαν χώρα και στην Ολλανδία, όπου το 1967 δημιουργήθηκε ο εισαγωγικός οργανισμός Fair Trade Original και το 1989 ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Δίκαιου Εμπορίου (World Fair Trade Organisation – WFTO). Κατά τη διάρκεια της 70χρονης πορείας του, το Δίκαιο Εμπόριο έχει εξελιχθεί σε ένα κίνημα παγκόσμιας εμβέλειας.
Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ (όπου εδώ θα είναι το λινκ που παραπέμπει στο πλήρες κείμενο με την ιστορία του ΔΕ).
Ο WFTO έχει ορίσει 10 Αρχές που πρέπει να ακολουθούν σε θεωρία και πράξη, καθημερινά, στο έργο τους οι φορείς ΔΕ. Η τήρησή τους διασφαλίζεται μέσω μιας θεσμοθετημένης διαδικασίας ελέγχου, το Guarantee System.
Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά το κείμενο των 10 Αρχών του ΔΕ εδώ
Ένας από τους κύριους σκοπούς των οργανώσεων ΔΕ είναι η μείωση της φτώχειας μέσω του εμπορίου. Το ΔΕ στηρίζει μικρούς περιθωριοποιημένους παραγωγούς (οργανωμένους σε συνεταιρισμούς, οργανώσεις, ανεξάρτητες οικογενειακές επιχειρήσεις κ.λπ.) και ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης προσπαθεί να τους βοηθήσει να περάσουν από μία κατάσταση οικονομικής ανασφάλειας σε μία κατάσταση αυτάρκειας και κυριότητας.
Όλες οι δραστηριότητες των οργανώσεων ΔΕ διαπνέονται από διαφάνεια και σεβασμό ως προς την ευαισθησία και την εμπιστευτικότητα των παρεχόμενων εμπορικών πληροφοριών. Οι συνεργαζόμενοι παραγωγοί, οι εργαζόμενοι καθώς και τα μέλη τους συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι οργανώσεις ΔΕ εξασφαλίζουν ότι οι σχετικές πληροφορίες παρέχονται σε όλους τους εμπορικούς εταίρους τους και οι δίοδοι επικοινωνίας είναι ανοιχτές και καλής ποιότητας σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας παραγωγής, διακίνησης και διάθεσης.
Οι οργανώσεις ΔΕ είναι ευαισθητοποιημένες σε κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα και προωθούν πρακτικές αλληλέγγυου εμπορίου. Διατηρούν υπεύθυνες, μακροχρόνιες και αποτελεσματικές σχέσεις με τους συνεργάτες τους βασισμένες στην αλληλεγγύη, την εμπιστοσύνη, τον αμοιβαίο σεβασμό και τον επαγγελματισμό. Κατ’ αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στην προώθηση και την ανάπτυξη του ΔΕ. Το ΔΕ αναγνωρίζει, προωθεί και προστατεύει την πολιτισμική ταυτότητα και τις παραδοσιακές δεξιότητες και μεθόδους των μικρών παραγωγών.
Μια πληρωμή θεωρείται δίκαιη όταν προκύπτει από αμοιβαία διαπραγμάτευση και συμφωνία με τους παραγωγούς μέσω μιας διαδικασίας διαλόγου και συμμετοχής. Έτσι, αφενός, οι παραγωγοί λαμβάνουν μία δίκαιη αμοιβή και, αφετέρου, η αγορά μπορεί να υποστηρίξει οικονομικά τα προϊόντα ΔΕ. Η δίκαιη πληρωμή περιλαμβάνει δίκαιες τιμές και δίκαιους μισθούς που διασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Λαμβάνεται υπόψη και η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία μεταξύ γυναικών και ανδρών.
Οι οργανώσεις ΔΕ διασφαλίζουν ότι δεν υπάρχει καταναγκαστική εργασία στο εργατικό δυναμικό ή τα μέλη τους, καθώς και ότι δεν υπάρχει εκμετάλλευση στις ομάδες παραγωγών με τις οποίες έχουν εμπορικές σχέσεις. Τυχόν συμμετοχή ανηλίκων στην οικογενειακή παραγωγή προϊόντων ΔΕ παρακολουθείται πάντα ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία, την ασφάλεια, το δικαίωμα στην εκπαίδευση και τον ελεύθερο χρόνο των εν λόγω ανηλίκων.
Οι οργανώσεις ΔΕ δεσμεύονται για την εξάλειψη πάσης φύσεως διακρίσεων (έμφυλων, φυλετικών, ηλικιακών, θρησκευτικών κ.α.). Έχουν σαφή πολιτική και σχεδιασμό για την προώθηση της ισότητας των φύλων και, βάσει του καταστατικού και των κανονισμών τους, οι γυναίκες μπορούν να είναι ενεργά μέλη τους και να αναλαμβάνουν θέσεις εξουσίας λαμβάνοντας ίση αμοιβή για ίση εργασία.
Οι οργανώσεις ΔΕ συμμορφώνονται με τους εθνικούς και τοπικούς νόμους και συμβάσεις που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Γνωρίζουν τις συνθήκες υγιεινής και το ιστορικό ασφαλείας των παραγωγών και των συνεταιρισμών με τους οποίους συνεργάζονται και στοχεύουν, συνεχώς και σταθερά, στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα υγείας και ασφάλειας στον χώρο εργασίας, καθώς και στη βελτίωση των πρακτικών τους.
Οι οργανώσεις ΔΕ στοχεύουν να αυξήσουν τον θετικό αντίκτυπο στην εργασία για τους περιθωριοποιημένους μικρούς παραγωγούς μέσω του Δίκαιου Εμπορίου. Εν γένει, οι οργανισμοί που συνεργάζονται με μικρούς παραγωγούς αναπτύσσουν και οι ίδιοι δραστηριότητες που βοηθούν αυτούς τους παραγωγούς να βελτιώσουν τις διαχειριστικές τους δεξιότητες και τις παραγωγικές τους ικανότητες, καθώς και να αποκτήσουν πρόσβαση στις τοπικές και διεθνείς αγορές.
Οι οργανώσεις ΔΕ προωθούν τις αρχές και τους στόχους του Δίκαιου Εμπορίου, και συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την ανάγκη για περισσότερη δικαιοσύνη στο παγκόσμιο εμπόριο. Κάθε οντότητα παρέχει στους πελάτες της πληροφορίες για την ταυτότητά της, τα προϊόντα που διαθέτει και τις οργανώσεις παραγωγών ή τα μέλη που παράγουν – συλλέγουν τα προϊόντα.
Οι οργανώσεις ΔΕ δίνουν προτεραιότητα στη χρήση πρώτων υλών από πηγές βιώσιμης διαχείρισης, στην αγορά και προώθηση/διάθεση τοπικών προϊόντων, χρησιμοποιούν τεχνολογίες που στοχεύουν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και, όπου είναι δυνατόν, τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που ελαχιστοποιούν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων της παραγωγής στο περιβάλλον ευνοώντας τις βιολογικές ή φυσικές μεθόδους καλλιέργειας – παραγωγής.
